Over leugens en waarachtigheid
uitgave: De maand van de filosofie. 2020
Waarheid bestaat niet. Ieder heeft zijn eigen waarheid en koestert zijn eigen leugen. Het laatste zal evenmin toegegeven worden als de wens om onvoorwaardelijk in dat wat waar is te geloven. In kinderen van Apate, (Godin van de misleiding) Essay uit 2020 verteld de poolse filosofe Alicja Geschinska de onmogelijkheid om de waarheid te bereiken. Maar om niet misleid te worden door onze eigen leugens, dikwijls voor eigen bestwil, is het echter wel van belang om je eigen waarachtig zijn, je eigen intrinsieke motivatie om naar waarheid te streven, scherp te observeren en te betwijfelen. “De ander kan immers gelijk hebben”. We moeten de twijfel, opzwepen, stimuleren en in kritische zelfreflectie analyseren. Alleen dan zijn wij in staat om zelfs de grootste leugen, als het onvermogen om het naast je zelf ook de gemeenschap naar het zin te maken, te begrijpen.
Waarheid vanuit de filosofie: De coherentietheorie. Waarheid is de mate waarin de bewering de interne samenhang van een wereldbeeld ten goede komt.
De correspondentietheorie: Waarheid is de mate waarin een bewering correspondeert met de werkelijkheid.
De pragmatische theorie van waarheid: Waarheid is wat werkt.
Vijf kenmerken van de leugen vanuit de filosofie: De leugen is herkenbaar aan de intentie om te misleiden of te manipuleren, middels een niet noodzakelijke talige, een bewering waarvan men gelooft dat zij onwaar is. De misleiding kan jezelf of anderen betreffen en de bewering die gebruikt wordt kan verschillende morele statussen hebben: neutraal, immoreel of moreel verantwoord.
Twee dimensies van waarachtigheid: Uiterlijk waarachtigheid. Dit betreft je houding tegenover de ander (oprechtheid).
Voorwaarden voor Oprechtheid: als communicatie middel zijn. De uitspraak moet oprecht zijn. De uitspraak moet op zo’n manier gedaan worden dat zij maatschappelijk aanvaard en begrijpelijk isDe uitspraak moet feitelijk juist zijn.
Innerlijke waarachtigheid. Dit is de innerlijke houding tegenover jezelf. (authentiek of zelfontplooiend ). De mate waarin iemand slaagt een zinvol leven te leiden vanuit zichzelf Maar ook de mate waarin je niet van jezelf vervreemd bent. Wat is hierin belangrijk voor jezelf en voor de ander. En dit wordt weer in belangrijke mate beinvloed door de tijd, de ruimte waarin je leeft, de plaats, van geboorte, familie, vrienden, werk, studie en passies.
Multimedia bijdragen van broeder Rob Croymans, Apeldoorn, Juli 2021